در این مقاله، قصد داریم به موضوع پیچیده و حساس “زن ناشزه” بپردازیم. ناشزه بودن زن، آثار مهمی را بر حقوق مالی وی داشته است که مستلزم بررسی دقیق است. ابتدا به تعریف “زن ناشزه” و معنای اصطلاح “ناشزه” خواهیم پرداخت.
سپس، به بررسی شرایط نفقه و مهریه زنان ناشزه خواهیم پرداخت و به این سوالات اساسی به کمک مشاوره حقوقی خانواده پاسخ خواهیم داد: آیا زن ناشزه مشمول دریافت نفقه می‌شود؟ و آیا زن ناشزه مستحق دریافت مهریه است؟
این موضوع پیچیده نیازمند توجه و تحلیل عمیق است تا بتوانیم موقعیت حقوقی زنان ناشزه را به درستی درک کنیم.
لغت “ناشزه” در زبان عربی از ریشه “شُزُوذ” به معنی “خروج از حالت طبیعی و معمول” است. در اصطلاح فقهی و حقوقی نیز به همین مفهوم استفاده می‌شود.
در نظام حقوقی اکثر کشورهای اسلامی، تعریف حقوقی ناشزه به شرح زیر است: ناشزه به زنی اطلاق می‌شود که:
1. بدون مجوز شرعی و دلیل موجه، از محل زندگی مشترک با شوهر خارج شود.
2. از انجام وظایف و تکالیف زناشویی از قبیل اطاعت از شوهر در امور مشروع، همراهی در رفت‌وآمد، همکاری در امور خانه و نگهداری از فرزندان خودداری کند.
3. به شوهر آسیب و آزار برساند.
4. به عفت زناشویی خیانت کند.
در چنین شرایطی، زن میتواند از برخی حقوق مالی همچون نفقه، مسکن، خرج طلاق و مهریه محروم شود.
در چه مواردی زن میتواند از محل زندگی مشترک خارج شود؟
طبق قوانین و احکام فقهی، در موارد زیر زن میتواند از محل زندگی مشترک خارج شود:
1. وجود خطر جانی: در صورتی که زن در معرض خطر جانی از ناحیه شوهر یا افراد دیگر باشد، میتواند با رعایت شرایط خاص از محل زندگی مشترک خارج شود.
2. سوءرفتار شوهر: اگر شوهر رفتار نامناسب و سوءرفتاری با زن داشته باشد، مانند ضرب و جرح یا اهانت، زن میتواند از محل زندگی مشترک خارج شود.
3. عدم انفاق: در صورتی که شوهر از انفاق و تأمین نفقه زن امتناع ورزد، زن میتواند با رعایت شرایط از محل زندگی مشترک خارج شود.
4. عدم اجازه ازدواج مجدد: اگر شوهر برای ازدواج مجدد اجازه نگیرد، زن میتواند از محل زندگی مشترک خارج شود.
5. فساد اخلاقی شوهر: در صورت فساد اخلاقی و اعتیاد شوهر، زن میتواند با رعایت شرایط از محل زندگی مشترک خارج شود.
در این موارد، زن حق خروج از محل زندگی مشترک را دارد و این خروج ناشزه محسوب نمی‌شود. اما باید شرایط و موازین شرعی را رعایت کند.
در چه شرایطی زن ناشزه میتواند از حقوق مالی خود برخوردار شود؟
در خصوص شرایط برخورداری زن ناشزه از حقوق مالی، موارد زیر قابل‌بررسی است:
1. نفقه: زن ناشزه در صورتی مستحق دریافت نفقه از شوهر است که:
شوهر، نفقه را به‌موقع پرداخت نکرده باشد.
شوهر قادر به پرداخت نفقه باشد؛ اما از پرداخت آن امتناع کند.
زن ناشزه نیازمند دریافت نفقه باشد و توانایی کسب درآمد مستقل را نداشته باشد.
2. مهریه: زن ناشزه در صورتی مستحق دریافت مهریه است که:
مهریه در زمان ازدواج به طور کامل یا جزئی پرداخت نشده باشد.
شرایط پرداخت مهریه در زمان ازدواج مشخص شده باشد.
زن ناشزه خود یا وکیل وی، درخواست پرداخت مهریه را کرده باشند.
حقوق مالی زن ناشزه در صورت نیاز مالی وی، عدم امکان کسب درآمد و همچنین عدم پرداخت به‌موقع نفقه و مهریه از سوی شوهر قابل‌اعمال است.
چه شرایطی باعث می‌شود زن ناشزه از حقوق مالی خود محروم شود؟
بر اساس قوانین و مقررات، در شرایط زیر زن ناشزه ممکن است از حقوق مالی خود محروم شود:
1. نفقه:
اگر زن ناشزه خود بتواند نیازهای مالی خود را تامین کند و به‌تنهایی امرار معاش کند.
اگر زن ناشزه از پرداخت نفقه امتناع کند یا نسبت به مخارج خانه بی‌اعتنا باشد.
اگر زن ناشزه مرتکب اعمال خلاف عرف و شئون زناشویی شود.
2. مهریه:
اگر زن ناشزه از ادامه زندگی مشترک خودداری کرده و بدون دلیل موجه از شوهر جدا شود.
اگر زن ناشزه در جریان دادرسی، مهریه خود را به طور کامل یا جزئی بخشیده باشد.
اگر زن ناشزه توانایی پرداخت دین مهریه را داشته باشد؛ اما از پرداخت آن خودداری کند.
در چنین مواردی، زن ناشزه ممکن است حق دریافت نفقه و مهریه را از دست بدهد. رعایت اخلاق زناشویی و همکاری با شوهر در امور مالی از جمله عوامل حفظ این حقوق است.
شرایط مهریه زن ناشزه
بر اساس قوانین و احکام فقهی، شرایط پرداخت مهریه به زن ناشزه به شرح زیر است:
1. وجود عقد صحیح: در ابتدا باید بین زن و شوهر عقد نکاح صحیحی برقرار باشد. در غیر این صورت، مهریه مطرح نخواهد شد.
2. تحقق شرایط ناشزه بودن: همان شرایطی که برای ناشزه بودن زن ذکر شد، باید محقق باشد. یعنی زن باید بدون عذر موجه از محل زندگی خارج شده و از انجام وظایف زناشویی خودداری کرده باشد.
3. عدم تمکین زن: زن ناشزه باید از تمکین در برابر شوهر خودداری کرده باشد. یعنی از انجام وظایف زناشویی همچون اطاعت معقول، همراهی در رفت‌وآمد و همکاری در امور خانه امتناع ورزیده باشد.
4. علم شوهر به ناشزه بودن زن: شوهر باید از ناشزه بودن زن آگاه باشد. در غیر این صورت، زن ناشزه محسوب نمی‌شود.
5. امکان برگرداندن زن به محل زندگی: شوهر باید قادر به برگرداندن زن ناشزه به محل زندگی مشترک باشد.
در صورت تحقق این شرایط، شوهر میتواند از پرداخت تمام یا بخشی از مهریه به زن ناشزه خودداری کند. اما اگر شرایط فوق محقق نباشد، زن حق دریافت تمام مهریه را خواهد داشت.
شرایط نفقه زن ناشزه
بر اساس قوانین و احکام فقهی، شرایط پرداخت نفقه به زن ناشزه به شرح زیر است:
1. وجود رابطه زناشویی: در ابتدا باید رابطه زناشویی بین زن و شوهر وجود داشته باشد. زن پس از طلاق یا خلع، دیگر حق نفقه ندارد.
2. عدم وجود عذر موجه برای ترک محل زندگی: زن باید بدون وجود عذر موجه شرعی از محل زندگی مشترک خارج شده باشد. عذرهای موجه شامل خطر جانی، سوءرفتار شوهر و… است.
3. عدم تمکین زن: زن باید از انجام وظایف زناشویی همچون اطاعت معقول، همراهی در رفت‌وآمد و همکاری در امور خانه خودداری کرده باشد.
4. علم شوهر به ناشزه بودن زن: شوهر باید از ناشزه بودن زن آگاه باشد. در غیر این صورت، زن ناشزه محسوب نمی‌شود.
5. امکان برگرداندن زن به محل زندگی: شوهر باید قادر به برگرداندن زن ناشزه به محل زندگی مشترک باشد.
در صورت تحقق این شرایط، شوهر دیگر موظف به پرداخت نفقه زن ناشزه نیست و میتواند نفقه را از زن کسر کند. اما اگر شرایط فوق محقق نباشد، زن حق داشتن نفقه را خواهد داشت.
ناشزه بودن مرد به چه معناست؟
اگرچه معمولا وقتی از ناشزه بودن صحبت می‌شود، منظور زن ناشزه است و تعریف ناشزه بودن هم عمدتاً دربارۀ خانم‌ها است، اما آیا واقعاً مرد ناشزه هم وجود دارد؟
مرد ناشزه هم وجود دارد. اگرچه ممکن است تفاوت‌های اساسی بین ناشزه بودن زن و مرد وجود داشته باشد، اما این اصطلاح برای مردان هم به کار می‌رود.
در مورد مفهوم تمکین خاص، به خودداری زن از رابطه جنسی اشاره شد. اما این موضوع اصلا دربارۀ مردان صدق نمی‌کند و مردی که از رابطۀ جنسی امتناع ورزد، ناشزه محسوب نمی‌شود. در واقع، مرد ناشزه کسی است که از انجام وظایف و تکالیف خود در قبال همسرش خودداری می‌کند.
گواهی نشوز چیست؟
گواهی نشوز در فقه اسلامی و قانون مدنی ایران به معنای گواهی یا شهادتی است که بیانگر ناشزه بودن زن در روابط زناشویی باشد.
گواهی نشوز دارای موارد و شرایط خاصی است:
1. اخذ گواهی از دو شاهد عادل مرد که شرایط شهادت را داشته باشند.
2. شاهدان باید شهادت دهند که زن بدون عذر موجه از محل زندگی مشترک خارج شده است.
3. شاهدان باید تأیید کنند که زن از انجام وظایف زناشویی خودداری کرده است.
4. گواهی نشوز باید به تایید دادگاه صالح برسد.
در صورت صدور گواهی نشوز از سوی دادگاه، شوهر میتواند از پرداخت نفقه و مهریه به زن ناشزه خودداری کند. این گواهی مبنایی برای اثبات نشوز زن در محاکم قضایی است.
گواهی نشوز صرفا جنبه اثباتی دارد و صدور آن لازم و ضروری است تا شوهر بتواند از پرداخت نفقه و مهریه امتناع ورزد.
چگونه می‌توان گواهی نشوز را دریافت کرد؟
برای دریافت گواهی نشوز از طرف دادگاه، شوهر باید مراحل زیر را طی کند:
1. تقدیم دادخواست به محاکم قضایی صالح:
شوهر باید دادخواست مبنی بر ناشزه بودن زن را به دادگاه خانواده محل سکونت زوجین تسلیم کند.
2. ارائه شواهد و دلایل:
شوهر باید مدارک و شواهدی ارائه دهد که نشان دهد زن بدون عذر موجه از محل زندگی مشترک خارج شده و از انجام وظایف زناشویی امتناع کرده است. مثل گواهی شهود عادل.
3. تشکیل جلسات دادرسی:
دادگاه جلسات دادرسی را برگزار می‌کند و از زن و شاهدان استماع نظر می‌نماید.
4. صدور حکم گواهی نشوز:
در صورت احراز شرایط قانونی، دادگاه حکم گواهی نشوز را صادر می‌کند.
این گواهی یک سند قضایی است که به عنوان مدرک در محاکم و هنگام شکایت پذیرفته می‌شود و بر اساس آن شوهر میتواند از پرداخت مهریه و نفقه به زن ناشزه خودداری کند.
